Engelli erişimi esasları yok sayılıyor

Türkiye'de Temmuz 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5378 Sayılı Engelliler Yasası ile engellilerin toplum yaşamına dâhil edilebilmesi amaçlanmıştı. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin ve Avrupa Birliği'nin yürürlüğe girmesinde etkili olduğu yasa için tanınan süre Temmuz 2013'te dolmuştu. Bu tarihe kadar geçen 8 sene içerisinde umuma açık hizmet veren her türlü yapının, engellilerin erişilebilirliğine uygun duruma getirilmesi adına çalışmalar yapılmıştı. Yasa ile yapılan yenilikler ve düzenlemeler, engelli vatandaşları yeterince tatmin etmemişken diğer vatandaşlar tarafından yer yer yapılan yanlışlıklar bunu pekiştiriyor. Getirilen düzenlemelerin uygulama aşamasında, kullanımı yoğun olan cadde ve sokakların, nüfusu seyrek cadde ve sokaklara göre daha etkin olduğu da dikkat çekiyor. Türkiye’de birçok ilde çeşitli kişilerce yapılan erişimi zorlaştırıcı hataları görmekse oldukça mümkün.

 

 

GEÇERLİ YASADA ENGELLİLERİN ERİŞİMİNE DAİR NELER BULUNUYOR?

 

 

Birleşmiş Milletlerin ve Avrupa Komisyonu’nun dünya çapında aldıkları, engelli yaşamını kolaylaştırmayı ve engellilerin toplu yaşama kazandırılmasını sağlama amaçlı düzenlemeler, projeler ve yasal reformlar Türkiye’de de eş zamanlı olarak yürürlüğe sokuldu. Türkiye’de engelli yaşamına dair ilk yasalar 1997 yılında getirilse de günümüz de geçerliliğini koruyan 5378 numaralı kanun Temmuz 2005’te resmi gazete de yayımlanması ile yürürlüğe girdi. 5378 numaralı kanunun 3’üncü maddesinin 6’ncı fıkrasında “Erişilebilirlik: Binaların, açık alanların, ulaşım ve bilgilendirme hizmetleri ile bilgi ve iletişim teknolojisinin, engelliler tarafından güvenli ve bağımsız olarak ulaşılabilir ve kullanılabilir olması” ifadesi yer alıyor. Bunu takip eden 7’nci fıkra da ise yapılarda, açık alanlarda, bunlar üzerindeki ulaşım ve haberleşme noktalarında ve peyzaj elemanlarında engellilerin ulaşabilirliğinin sağlanması için TSE’nin engellilerle ilgili standartlarının dikkate alınması koşulu bulunuyor. Diğer bir yandan İmar Mevzuatına ulaşılabilirlikle (fiziksel engellerin kaldırılmasıyla) ilgili hükümler eklenmişti. Buna göre, kaldırımların, yaya yolların, konutların ve umumi binaların engellilerin ulaşabilirliğine uygun olarak yapılması zorunluluğu bulunuyor.

 

 

"KAFALARDAKİ ENGELİ KALDIRIRSAK, AŞILAMAYACAK ENGEL YOKTUR"

 

 

Süleymanpaşa Engelsiz Yaşam Derneği Başkanı Şerife Türüdü engellilerin yaşadığı erişim ve ulaşım sorunları hakkında demeçler verdi. Engelli konumunda olan Başkan Türüdü, Türkiye’de engellilerin günlük yaşantılarında karşılaştıkları sorunların başında erişilebilirlik ve ulaşılabilirlik olduğunu söyledi. Başkan Türüdü, kaldırımların yüksekliği iniş ve çıkışlarında ya rampa olmaması, ya da yapılan rampaların standartlara uygun yapılmamış olması sorunlarına değindi. En önemli sorunun eğitimsizlik olduğunu vurgulayan Başkan Türüdü, "Engelli bireylerin, ailelerin ve toplumun bu konuda eğitimsizliği, bakış açısı ve bilinçsiz, kalıplaşmış yaklaşımlar. Evrensel İnsan hakları Beyannamesi ile her bireye tanınmış eşit haklardan, engelli bireylerin yeterince faydalanamamasından şikâyetçiyim." dedi.  Ülkemizde en büyük eksikliğin rehabilite aşamasında yaşandığını dile getiren Başkan Türüdü," Hem engellinin hem de engelli bireyin ailesinin gerçek manada rehabilite edilmeye ve psikolojik destek almaya ciddi anlamda ihtiyaç duyulmaktadır." diye ekledi.

 

 

‘’YAŞANAN BU ZORLUKLARI SORUN, HAK, NAFAKA DEĞİL DE İHTİYAÇ OLARAK GÖRÜRSEK AŞABİLİRİZ’’

 

 

İşitme cihazı, beyaz baston akülü sandalye gibi medikal malzemelerin yurt dışından ithal edildiğini belirten Başkan Türüdü, belirli bir devlet desteğinin olduğunu ancak yeterli olmadığını söyledi. Başkan Türüdü, artan genç engelli nüfusun yeterince istihdam edilmemesinden yakındı. Başkan Türüdü," Zihinsel engelli çocuklar 18 yaşından itibaren tamamen atıl, tüketen bireyler olarak tamamen aileleri ile baş başa bırakılıyor. Ailelerin en büyük talebi bu çocukların bir şekilde gerek devlet kurumları gerekse belediyeler tarafından sahip çıkılıp değerlendirilmesi. Dernek olarak bizler gerek ürettiğimiz projeler ve kurslarla sosyalleştirmek adına adımlar atıyoruz. Ancak bu işler de, devlet, yerel de belediye, STK’lar ve toplum el ele verip birlikte hareket ettiğimizde başarılı olunacağını biliyoruz. Yaşanan bu zorlukları sorun, hak, nafaka değil de ihtiyaç olarak görürsek aşabiliriz." dedi.

 

 

“DEVLET STKLAR İLE BİRLİKTE ÇALIŞMALI”

 

 

Türkiye Sakatlar Derneği Çerkezköy Şube Başkanı Hayrettin Çetinkaya ise erişilebilirlik esası başta olmak üzere engelli haklarının yeterince kazanılması için STK’ların önemini vurguladı. Başkan Çetinkaya , ”Engellilerin, öncelikle toplumda yerlerinin olması lazım. Engellilerin erişebilir olabilmesi için tekerlekli sandalye benzeri ulaşım araçlarına yeteri, kadar sahip olabilmeleri gerekiyor. STK’lar ile devletin mutlaka işbirliği içerisinde çalışması lazım ki sorunlar çözülebilsin. Kaldırım ihalelerini alan herkes kaldırımları kafasına göre yapıyor, ucuza kaçıyor. Engelli rampalarının köşelerinin komple oval olmalarını istiyoruz.” dedi.

 

 

TEK ŞART EĞİTİM

 

 

Başkan Çetinkaya vatandaşların duyarlılığının artırabilmesi için tek şartın eğitim olduğunun altını çizdi. Eğitim konusunda da Türkiye Sakatlar Derneği ‘nin okullarda gerçekleştirdikleri projelerin oldukça önemini vurgulayan Başkan Çetinkaya “Geleceğin çocuklarına engellilik bilinci, aşılıyoruz. Hastane ve okulların erişilebilir hale getirilmesi çok önemli. Bu konuda günümüzde çalışmalar artırıldı fakat çok dengesiz yapılıyor. Bu sorunun çözülebilmesi için de STKlar kritik önem arz ediyor.” şeklinde düşüncelerini dile getirdi.

 

 

"EN ÖNEMLİ HUSUS BİLİNÇLENME VE EĞİTİM"

 

 

Çorlu Türkiye Sakatlar Derneği Başkanı Canan Naciye Yurdseven "Son yıllarda hükümetimizin yaptığı çalışmalar doğrultusunda engellilere verilen hizmet gelişti fakat yetersiz kısımlarda halen var. Engelli vatandaşlar cihaz alımları konusunda sıkıntı yaşıyorlar. Engelliler kendi ihtiyaçlarını göremedikleri için evlerine giren maaş miktarı veya başka hususlar gözetilmeksizin standart bir maaş sistemine tabi tutulmalıdır." dedi. Engellilik kavramına ülkemizde eskiden farklı gözlerle bakıldığından bahseden Başkan Yurdseven, günümüzde engelliler hakkında bilinçlenmenin arttığını ifade etti. Başkan Yurdseven "Karşılaşılan başlıca sorunlar; kaldırım rampaları, araç park yerlerinde yaşanılan sıkıntılar, kaldırımların çok fazla işgal edilmesi, rampalardan geçilememesi, kamu binalarında ve kendi yaşadıkları binalarda ki engelli yaşamına uygun olmayan yapılanmalar. Şehir planlaması çok önemli. Yeni yeni engelli bilinci oturuyor. Engelliler için şehir planlamasının nasıl olması gerektiğini de yeni öğreniyoruz işin aslı. Sadece şehrin ortası değil her cadde sokak engelli yaşamına uygun olmalıdır." ifadelerini kullandı. Başkan Yurdseven günümüzde terör olayları, trafik kazaları ve hastalıklar nedeniyle engelli nüfusu arttığına değindi. Engelli derneklerinin sadece engelliler için olduğu düşüncesinin ülkemizde yaygın olmasından yakınan Başkan Yurdseven "Engellilerimizin en büyük sorunu istihdam sorunu. Kursların açılıp engellinin engellilik durumuna göre eğitilerek işlere yerleştirilmesi lazım. Hem işverenin bilinçlenmesi gerekiyor, hem de engellinin." diye engellilerin yaşadığı istihdam sorununa da değindi. Engelli yaşamında yaşanan problemlerin çözümü içinse bilinçlenmeyi ön plana çıkaran Başkan Yurdseven "Okullarda bu konularda eğitim verilmeli. Eğitime çok küçük yaşlardan itibaren başlarsak, çözümün bulunması da kolaylaşır. Çorluda görünen yerlerde çok güzel çalışmalar yapıldı, yalnız eski binalarda kullanılamayan birçok kısım var. En büyük sıkıntıları da bu, engelliler kendi evlerinde bile hapsoluyorlar. Müteahhit veya inşaat mühendisleri inşa ettikleri binaların giriş katlarına rampa yaparsa sadece maddi boyuttan değil eminim manevi boyuttan da kazançlı çıkacaklardır. 5 bina da engelli yaşamına uygun 5 daire yapılıp engellilere satışı gerçekleştirilse iyi bir uygulama olur." diye tavsiyelerde bulundu.

 

 

Haber: Şaban KARDEŞ